Living Blue: een nieuwe gezondheidsdoelstelling voor 2030?
Het is zover. De preventieve gezondheidsdoelstelling “De Vlaming leeft gezonder in 2025” loopt ten einde. Op 15 december 2025 kwam de sector samen in Brussel om daarop een vervolg te schrijven. En dat is nodig. Want de Belgische gezondheidszorg wordt vandaag vooral gekenmerkt door een sterk uitgebouwde curatieve sector. We zijn bijzonder goed in het behandelen van ziekte, in het remediëren wanneer het fout loopt. België besteedt volgens de OESO zowat 40% van de middelen aan acute zorg en ziekenhuiszorg. Dat is veel vergeleken met 22% in Nederland en een EU-gemiddelde van 27%. De nood aan een verschuiving van investeringen en beleidsfocus van acute zorg naar preventieve zorg werd recent nog eens pijnlijk duidelijk in de Public Health Index, die de implementatie van wetenschappelijk onderbouwde maatregelen ter bevordering van een gezonde levensstijl in 18 Europese landen vergelijkt.
Die focus op acute zorg heeft haar grenzen bereikt. De vergrijzing, met bijhorende toename van chronische aandoeningen, de stijgende zorgkosten en de stijgende verwachtingen van de zorggebruiker om zorg en ondersteuning op maat te genieten, zetten het systeem onder zware druk. En ook in de samenleving lijken oplossingen niet in de maak. Zo slikken Belgen massaal medicatie en gaan ze vervolgens gewoon door met de dagelijkse ratrace. En ook de jeugd blijft niet gespaard. Zo zit antidepressiva bij jongeren sterk in de lift. De crisis zit dus niet alleen in de zorg maar ook in onze levensstijl.
De Vlaamse Sociale Bescherming int jaarlijks zo’n 277,4 miljoen euro aan premies via de zorgkassen, maar geeft tegelijk jaarlijks 3.989,6 miljoen euro uit aan allerlei zorgpremies. De totale begroting voor de ziekteverzekering (“verzekering voor geneeskundige verzorging”) in 2024 bedraagt € 42,743 miljard. Ondertussen slagen we er niet in om voldoende zorginfrastructuur te realiseren en blijven de wachtlijsten – in de woonzorgcentra of in de geestelijke gezondheidszorg – een probleem. Laat ons eerlijk zijn, zelfs als we die infrastructuur morgen zouden bouwen, ontbreekt het ons aan voldoende personeel om gepaste en kwalitatieve zorg te bieden.
Wat nu? Een stuk van de oplossing vinden we in de beweging van cure naar care en van acute zorg naar preventie. Preventie wordt al jaren bejubeld in beleidsnota’s, maar blijft in de praktijk te vaak ondergefinancierd en versnipperd. Hoewel Vlaanderen verantwoordelijk is voor preventie, wordt het door de huidige bevoegdheidsverdeling onvoldoende beloond voor zijn inspanningen: de kosten liggen bij Vlaanderen, de opbrengsten vloeien naar de federale kas. Het recent verschenen OESO-rapport “Health at a Glance 2025” bevestigt opnieuw dat België met een uitgave van 1,8% van het totale gezondheidsbudget, amper op de helft zit van het OESO gemiddelde. Ook het recent verschenen rapport “Public Health Index 2025” dat preventieve gezondheidsmaatregelen tussen 18 Europese landen vergelijkt, bengelt België op plaats 14 achteraan het peloton. Ons land zet volgens dit rapport te weinig in op fundamentele zaken als gezonde voeding en het creëren van omgeving om sport en beweging te stimuleren.
Een staatshervorming die het evenwicht herstelt, is niet voor morgen. Maar dat is geen alibi om intussen stil te zitten. Integendeel: net omdat de uitdagingen zo groot zijn, hebben we nood aan meer ambitie, meer coördinatie en vooral een inspirerend verhaal dat mensen meeneemt naar een gezondere manier van leven. Preventie werkt alleen als ze niet aanvoelt als een verplichting, maar als een aantrekkelijk perspectief. Daarom is het tijd om verder te kijken dan de klassieke beleidsinstrumenten, en een positief, herkenbaar en toekomstgericht preventiekader naar voren te schuiven. Laat ons hopen dat dit het resultaat blijkt van de gezondheidsconferentie van 15 december 2025.
Een nieuw preventieparadigma
Het voorstel voor een nieuw preventieparadigma is Living Blue. Dit concept is geïnspireerd op de Blue Zones, die wereldwijd bekendheid kregen door de reportages van Dan Buettner. Die roepen vaak idyllische beelden op van lang en gezond leven, maar het Blue Zone-concept is gaandeweg ook uitgegroeid tot een commercieel merk, met bijhorende boeken, diëten en producten. Bovendien bieden de formele erkenningscriteria voor Blue Zones niet alle antwoorden op de structurele uitdagingen van de Belgische gezondheidszorg. Vlaanderen heeft daarom geen nood aan symbolische labels of “blue-washing”, maar aan een gedragen mentaliteitswijziging en een helder beleidskader. Living Blue kan die rol vervullen als een nuchtere, toekomstgerichte kapstok voor preventief gezondheidsbeleid.
Living Blue staat niet voor een exotisch ideaalbeeld, maar voor een nuchtere en duurzame inzet op vier pijlers: voldoende beweging, gezonde voeding, mentale veerkracht en sterke sociale netwerken. Het nodigt ons uit om als samenleving bewust stil te staan bij onze levensstijl: ruimte maken voor ontspanning, verbinding en zingeving. Maar ook nadenken over ons consumptiegedrag en hoe we dit kunnen verbeteren. Dit zijn geen revolutionaire inzichten. Maar door ze te ontplooien binnen een levenswijze waarachter niet alleen de verschillende gezondheidsactoren maar een hele gemeenschap zich kan zetten, kan een wervend narratief ontstaan waarin iedereen zich kan inschrijven.
Limburg, voorbeeld voor Vlaanderen?
Opvallend is dat de provincie Limburg hierin al een voortrekkersrol opneemt. Het Blue Zone project, dat professor Bert Op ’t Eijnde van de UHasselt uitvoert in samenwerking met de universiteiten van Maastricht, Luik en Aken, zoekt onder meer een antwoord op de vraag hoe het komt dat iemand die in Belgisch-Limburg woont, gemiddeld tot 2,6 jaar ouder wordt dan iemand uit Luik. Daarnaast werd in Limburg een werkgroep opgericht die actief nadenkt over de implementatie en de effecten van een Living Blue-aanpak. Dat gebeurt niet in het luchtledige. De provincie beschikt over troeven die perfect aansluiten bij de principes van Living Blue: een uitgebreid fietsroutenetwerk, veel ruimte voor natuur en recreatie, en een sterke sociale verbondenheid die vaak wordt samengevat als het “Limburggevoel”.
Living Blue als nieuw ideaal voor preventief gezondheidsbeleid. Dat perspectief verdient een centrale plaats in de nieuwe Vlaamse gezondheidsdoelstellingen. Laat ons dit beleid adequaat monitoren, iets wat we momenteel in Vlaanderen veel te weinig doen.
Living Blue.
Samen langer en gezonder leven.